Η διπολική διαταραχή είναι ένα είδος διαταραχής της διάθεσης. Η συχνότητά της στο γενικό πληθυσμό είναι σχετικά μικρή με 1 στους 100 να νοσούν, αλλά πιο ελαφριές εκφάνσεις συναντώνται σε συχνότητα 5%. Τα άτομα με διπολική διαταραχή βιώνουν επεισόδια ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης (μανία), εναλλασσόμενα με επεισόδια κατάθλιψης. Αυτά τα επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητα του και μπορεί να απαιτηθεί νοσηλεία ή μπορεί να έχει ψυχωσικά συμπτώματα όπως παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις. Η διπολική διαταραχή είναι η 5η κύρια αιτία αναπηρίας και 9η αιτία πρόωρου θανάτου ή αναπηρίας σε όλο τον κόσμο, ενώ ο αριθμός των πασχόντων ατόμων που αυτοκτονούν είναι 60 φορές υψηλότερος από εκείνον του γενικού πληθυσμού.
Διπολική διαταραχή :Σε ποιους τύπους χωρίζεται;
Η διπολική διαταραχή χωρίζεται σε τύπου-1 και τύπου-2 και ανάλογα με το πόσο γρήγορα συμβαίνουν οι εναλλαγές της διάθεσης, τα επεισόδια μπορεί να χαρακτηριστούν ως «ανάμικτα» τα οποία συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα. Η διάγνωση της διπολικής διαταραχής τύπου-1 προϋποθέτει το άτομο να έχει τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο αλλά δεν απαιτεί προϊστορία μείζονος κατάθλιψης. Η διαταραχή τύπου-2 διαγιγνώσκεται αν το άτομο έχει βιώσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης και τουλάχιστον ένα επεισόδιο ηπιότερους μορφής μανίας. Περίπου το 40% των ατόμων με διπολική διαταραχή έχουν τουλάχιστον μια περίοδο ταχείας εναλλαγής διάθεσης κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Σε τι οφείλεται η διπολική διαταραχή;
Τα αίτια της διπολικής διαταραχής παραμένουν άγνωστα. Τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλο ποσοστό κληρονομικότητας, αλλά η εκδήλωση και η πορεία της ασθένειας επηρεάζεται από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Πώς διαγιγνώσκεται η διπολική διαταραχή;
Η διάγνωση στη διπολική διαταραχή γίνεται από ειδικευμένο Ψυχίατρο ή Κλινικό Ψυχολόγο και βασίζεται στην εξέταση του ιστορικού του ασθενή και των συμπτωμάτων. Όσον αφορά την εξέταση των συμπτωμάτων βασιζόμαστε σε τρεις άξονες. Στο τί αναφέρει ότι αισθάνεται ο ασθενής, στο πώς σκέφτεται και στο πώς συμπεριφέρεται. Είναι δε σημαντικό ο ασθενής και η συμπεριφορά του να διερευνηθούν μέσα από την πάροδο του χρόνου και όχι με βάση την απλή παρατήρηση μιας άσχημης περιόδου ορισμένου χρόνου, καθώς έτσι μπορεί να οδηγηθούμε σε λανθασμένη διάγνωση.
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η διπολική διαταραχή;
Η διπολική διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο ή με ένα επεισόδιο μανίας. Σε ηπιότερα επεισόδια μανίας τα άτομα εμφανίζονται ενεργητικά, ευερέθιστα, και μπορεί να είναι πολύ παραγωγικά. Όταν η μανία γίνεται πιο σοβαρή τα άτομα αρχίζουν να συμπεριφέρονται αλλοπρόσαλλα και παρορμητικά, παίρνοντας συχνά λανθασμένες αποφάσεις και έχουν μη ρεαλιστικές ιδέες για το μέλλον, ενώ η ανάγκη για ύπνο μειώνεται σημαντικά. Σε σοβαρά επεισόδια μανίας τα άτομα μπορεί να βιώσουν διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις για τον κόσμο και την πραγματικότητα, αυτό είναι γνωστό και ως ψύχωση. Η κατάσταση στην οποία παρουσιάζονται ταυτόχρονα χαρακτηριστικά μανίας και κατάθλιψης, λέγεται μικτό επεισόδιο. Τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες.
Διπολική διαταραχή: Μανία
Η μανία διαρκεί για τουλάχιστον μια εβδομάδα και χαρακτηρίζεται από ευφορία και ευερέθιστη διάθεση, ενέργεια και μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Ένα μανιακό άτομο μπορεί να εμφανίζει ταχυλαλία, αφού και οι σκέψεις του τείνουν να αλλάζουν με γρήγορο ρυθμό, κάτι που συνδέεται και με την εύκολη διάσπαση της προσοχής του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ευφορίας και ευερεθιστότητας το άτομο μπορεί να κάνει μεγάλες δαπάνες ή να γίνει επιθετικό υιοθετώντας ξένη ως προς αυτό συμπεριφορά. Μερικοί άνθρωποι με μανία βιώνουν έντονο άγχος και οργή, ενώ άλλοι είναι αισιόδοξοι και ευφορικοί. Πριν από την έναρξη ενός μανιακού επεισοδίου συχνά προϋπάρχουν διαταραχές του ύπνου, αλλαγές στη διάθεση και στην όρεξη καθώς και αύξηση του άγχους.
Διπολική διαταραχή: Υπομανία
Στην υπομανία απαντώνται ήπια έως μέτρια επίπεδα αυξημένης διάθεσης και μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Πολλά άτομα με υπομανία είναι στην πραγματικότητα πιο παραγωγικά από ό,τι συνήθως, ενώ κάποια δείχνουν αυξημένη δημιουργικότητα, ευερεθιστότητα ή έντονη σεξουαλική ορμή. Αν όμως αφεθούν χωρίς θεραπεία, ένα επεισόδιο υπομανίας μπορεί να διαρκέσει από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες.
Διπολική διαταραχή: Καταθλιπτικά επεισόδια
Όσο πιο νωρίς εμφανιστεί η διαταραχή στην ζωή ενός ανθρώπου τόσο πιο πιθανό είναι τα πρώτα επεισόδια να είναι καταθλιπτικά. Η καταθλιπτική φάση στη διπολική διαταραχή περιλαμβάνει αίσθημα θλίψης, άγχους, ενοχής, θυμού και απελπισία καθώς και διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη. Επιπλέον συμπτώματα είναι η κόπωση και η απώλεια ενδιαφέροντος σε συνήθως ευχάριστες δραστηριότητες, μειωμένη σεξουαλική διάθεση, προβλήματα συγκέντρωσης, απάθεια ή αδιαφορία, κοινωνικό άγχος, ευερεθιστότητα και ιδέες αυτοκτονίας. Σε σοβαρές περιπτώσεις το άτομο μπορεί να γίνει ψυχωτικό, να βιώνει ψευδαισθήσεις ή δυσάρεστες παραισθήσεις. Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο διαρκεί για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και χωρίς θεραπεία μπορεί να συνεχιστεί για πάνω από έξι μήνες.
Διπολική διαταραχή: Μικτά επεισόδια
Όπως προείπαμε μια μικτή κατάσταση είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα συμπτώματα της μανίας και της κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα, όπως για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να έχει σκέψεις «μεγαλείου» ενώ ταυτόχρονα να αισθάνεται αποτυχημένος. Κατά τα μικτά επεισόδια οι κίνδυνοι της κατάχρησης ουσιών, της διαταραχής πανικού και των αποπειρών αυτοκτονίας, αυξάνονται σημαντικά.
Πώς μπορεί να αντιμετπιστεί η διπολική διαταραχή;
Στη διπολική διαταραχή η θεραπεία είναι κυρίως φαρμακευτική, για τις οξείες φάσεις της ασθένειας. Στην πλειονότητα των ασθενών η χρόνια φαρμακοθεραπεία λειτουργεί ως προφύλαξη, ακόμα και αν τα μακροχρόνια αποτελέσματα δείχνουν μεγάλα ποσοστά υποτροπής. Έτσι, το πρόβλημα αυτό έχει οδηγήσει στη δημιουργία ειδικών ψυχολογικών θεραπειών, οι οποίες δουλεύουν μαζί με τις θεραπείες φαρμάκων. Το λίθιο λειτουργεί προληπτικά για την εμφάνιση επεισοδίων μανίας, ενώ αντιεπιληπτικά φάρμακα, όπως η καρβαμαζεπίνη και το βαλπροϊκό νάτριο, χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση οξέων μανιακών επεισοδίων, σε συνδυασμό με τα αντιψυχωτικά φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία της κατάθλιψης, σε συνδυασμό με σταθεροποιητές διάθεσης, ώστε να αποφευχθεί η μετατροπή σε υπομανία ή μανία. Τέλος, έμφαση δίδεται στην τακτική παρακολούθηση της διάθεσης του ασθενούς με διπολική διαταραχή, καθώς και στη συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή.